“Dashuria është një bast, i çmendur, i vendosur mbi lirinë. Jo e imja; liria e Tjetrit… Një nyjë e krijuar nga dy liri të ndërthurura”.
Ne na pëlqen të harrojmë veten, por edhe të kujtojmë atë që jemi: krijesa të vdekshme epshore, rrezatues plot jetë, përjetësisht të vetmuar dhe përjetësisht të dëshiruar për shtëpinë – shtëpinë në veten tonë dhe shtëpinë në njëri-tjetrin. “Unë mendoj se kjo është detyra më e lartë e një lidhjeje midis dy njerëzve: që secili duhet të qëndrojë mbrojtës i vetmisë së tjetrit”, – shkroi Rilke në vlerësimin e mprehtë me ndërveprimin e lirisë dhe bashkimit në dashuri – Rilke, i cili gjithashtu dinte se “vdekja është mikja jonë pikërisht sepse na sjell në prani absolute dhe pasionante me gjithçka që është këtu, që është e natyrshme, që është dashuria”. Marrëdhënia delikate, e përjetshme, madhështore e jetës midis dashurisë dhe vdekjes, midis bashkimit dhe lirisë, është ajo që laureati “Nobel”, Oktavio Paz (31 mars 1914-19 prill 1998) eksploron përgjatë librit të tij të përjetshëm “Flaka e dyfishtë: dashuria dhe erotizmi”.
Dialogu mes fatit dhe lirisë përshkon vlerësimin e Pazit me dashurinë. Dashuria, vëren ai, nuk është thjesht “tërheqja pasionante ndaj një personi të vetëm”, por, në veçantinë e atij personi, kërkon “transformimin e objektit erotik në një subjekt të lirë dhe unik”. Një epokë pas Rilke, Paz shkruan: “Dashuria është një bast, një bast i çmendur, i vendosur mbi lirinë. Jo e imja; liria e Tjetrit”.
“Dashuria… e shndërron subjektin dhe objektin e takimit erotik në persona unikë… Gurthemeli është liria: misteri i personit”.
Me një sy në fatin tonë si krijesa të vdekshme “loja e kohës dhe aksidentit”, Paz këmbëngul se “dashuria është një nga përgjigjet që njerëzimi ka shpikur për të parë vdekjen në fytyrë”. “Dashuria është jeta e plotë, njësh me vetveten: e kundërta e ndarjes. Në ndjesinë e përqafimit mishtor, bashkimi i çiftit bëhet ndjenjë dhe ndjenja, nga ana tjetër, bëhet vetëdije; dashuria është zbulimi i unitetit të jetës. Por në atë çast uniteti kompakt ndahet në dysh dhe koha rishfaqet: është një gropë e madhe që na gëlltit… Shkrirja totale përfshin pranimin e vdekjes. Pa vdekje, jeta – e jona, këtu në këtë tokë – nuk është jetë”.
Dashuria nuk e mposht vdekjen, por e bën atë një pjesë integrale të jetës. Ajo që shfaqet është një konceptim i dashurisë jo si një antidot për vdekjen, por si antipod i saj gjallërues.
Dashuria nuk e mposht vdekjen; është një bast kundër kohës dhe aksidenteve të saj. Nëpërmjet dashurisë ne kapim një vështrim, në këtë jetë, të jetës tjetër. Jo e jetës së përjetshme, por… e gjallërisë së pastër.