Jemi të pakënaqur me veten dhe me qytetërimin modern…
Veçse pakënaqësia nuk ka të bëjë vetëm me pabarazitë dhe vështirësitë, pasi pushton edhe të pasurit. Jemi jetëgjatë dhe të pasur, kemi teknika dhe ilaçe efektive, por në çdo stil jetojmë keq.
Aktualisht pakënaqësia është një gjendje universale, në Perëndim gjithnjë duke u përkeqësuar. Pakënaqësia nuk është hidhërim, pasi ka të bëjë edhe me kontekstin; as trishtimi, melankolia apo shqetësimi nuk të çojnë në armiqësinë e duhur për të pakënaqurin. Njëherë e një kohë politika çonte në kënaqësi, më e keqja ishte pranë, ndërsa sot ngjall pakënaqësi të qëndrueshme me atë që jemi, bëjmë dhe kemi, duke u shndërruar në skllevër të dëshirave dhe konsumit të pakufishëm që të tjetërsojnë.
Është një sëmundje individuale dhe sociale tipike e modernitetit, që ka të bëjë me marrëdhëniet njerëzore dhe institucionale, epërsinë e teknologjisë dhe ekonomisë mbi kulturën, e rënduar nga pandemia, emergjenca e mjedisit, pabarazia dhe lufta. Pakënaqësia është një gjendje e paplotë, pa dalje fetare, që çon në pakënaqësi ose rebelim, edhe pse asnjë revolucion nuk na ka çliruar nga pakënaqësia, sepse nuk varet vetëm nga shtypja dhe padrejtësia, duke qenë një e keqe e brendshme dhe e përgjithshme, psikike dhe antropologjike. Pakënaqësia është një i papajtueshëm që thotë me vete: “Unë jam më shumë se sa më jep jeta për sa i përket trupit, moshës, gjinisë, familjes, statusit, fesë dhe parashikimeve”.
Mirëpo, të lashtët e injoruan pakënaqësinë: shumica iu dorëzuan me maturi institucioneve, ngjarjeve dhe realiteteve: ata kishin më pak pretendime se dëshira Fati. Pushteti perandorak nuk i donte qytetarë të pakënaqur: jepte bukë e shfaqje, njëherazi ngjallte frikë. Qytetari ideal i sotëm, përkundrazi, duhet të ndryshojë gjithçka: statusin, lidhjet, natyrën, seksin, vendin e origjinës, shtëpitë, gjërat dhe pajisjet teknologjike, duke çuar para aspirata dhe duke theksuar mangësitë që duhen plotësuar.
Rrjedha e pandërprerë është e kundërta e identitetit. Nëse popujt dhe të dobëtit humbasin trashëgiminë e tyre parësore, ata nuk e njohin më njëri-tjetrin dhe ndihen të vetmuar mes konsumit, periferisë, mbeturinave dhe trazirave globale. Koha e lirë është një boshllëk për t’u mbushur me mallrat, orekset dhe shërbimet e ndryshme. Tashmë dëshira ka zëvendësuar të ardhmen, duke kaluar nga identiteti në luhatje, brenda jetëve të paqëndrueshme, vendbanimeve të përkohshme, punëve të pasigurta.
Pa parime, besnikëri dhe koherencë, ne hyjmë në një zbrazëti pikash të forta, lidhjesh origjine, horizontesh pritjeje, imperativësh moralë… Është liria e tekave të ndjekura në mënyrë maniake, që i nënshtrohet zgjedhës së pakënaqësisë. […] Moderniteti është koha, Perëndimi është vendi dhe masa është subjekt i pakënaqësisë: i pakënaqur me të fundmin dhe të papërfunduarin, ai lundron në infinit, duke u ndjerë i gjithëfuqishëm.
Fausti është mbrojtësi i modernitetit, të cilit Mefistofeli i jep gjithë pushtetin. Lëvizjet e para drejt pakënaqësisë ishin Sturm dhe Drang dhe Romantizmi, të cilët donin atë që nuk ishte aty, kontradiktat dhe konfuzionet që janë fytyrat e emocioneve… Në antikitet, kishte supernjeri që imitonin heronjtë grekë, jashtëzakonisht amoralë dhe racionalë (Brelich) – si tiranët arkaikë dhe perandorakë. Por filozofët e qyteteve të para greke, së bashku me mendimtarë e antikitetit, kishin zbuluar moralin dhe arsyen, duke e akuzuar gjithëfuqinë për arrogancë dhe duke lavdëruar përmbajtjen.
Sigurisht, pakënaqësia është e natyrshme në Sapiens, sepse gjithmonë është gllabëruar dhe ringjallur nga besimet, emocionet dhe dëshirat. Por ky ves i aftë të shndërrohet në virtyt, nuk ka mbetur i njëjtë në histori: së pari, rendi i Fatit i qeverisur nga Zeusi; pastaj shpëtimi i të paduruarit, po të krahasohet me profetët, që donte menjëherë Mesian dhe mbretërinë e Zotit në tokë brenda një brezi… Kështu Jezusi e çau kohën ciklike të të parëve dhe ndërtoi kohën e njëanshme: zyrtarisht nga fundi i shekullit të katërt pas Krishtit, kur u shfuqizua paganizmi.
Është sikur Krishterimi t’i ketë thënë globit: “Mos u mundoni dhe jini të kënaqur: ju mund të strehoni pafundësinë në këtë tokë, por duke jetuar në mirësi, sepse atë do ta arrini vetëm në parajsë”. […] Të shtrirë në furinë e kënaqësive, ne kemi harruar kufijtë e kërkuar nga morali, vlera, detyrat, mençuria, bukuria dhe edukimi, duke u zhytur në vullnetin për pushtet, nihilizmin, relativizmin, shëmtinë, zemërimin dhe përtacinë.
Ne dëshirojmë pafundësinë dhe përjetësinë dhe marrim pakënaqësi, sepse nuk ka asgjë më shumë që të na ndihmojë të mbajmë lakminë për të na ngopur, duke na sjellë dobi, siç mund të bëjë vetëm shpirti.