Zhan Kokto (Jean Cocteau) ishte si qyteti modern, një labirint, një marramendje, një arratisje e vazhdueshme midis artit të mjeruar dhe përsosjes estetike: surrealist para surrealizmit (termi i shfaqur në vitin 1917 në një shkrim të mikut të tij Apoliner), i lidhur me Satie dhe me Six, autor i baleteve dhe dramave në prozë, regjisor filmash që shkasin nga rrafshi i realitetit në thellësi të psikikës përmes akrobacive të analogjisë dhe metaforës.
Mandej, një stilist, një figurë intime e të mëdhenjve të modës, duke filluar nga Koko Shanel, një djalosh dendi, i varur nga opiumi, mistik në kërkim të shpengimit të besimit me Maritain. Zbulues talentesh, si Rejmond Radige, i dashuri i tij, vdekja e parakohshme e të cilit e zhyti në një krizë të thellë ekzistenciale. Dashamirës i boksit dhe i demave, mik i boksierëve dhe i demave, i dy De Chiricos, president i jurisë së festivalit të filmit të mallkuar (1949). Eksploruesi i engjëllores dhe i banales, shkrimtar i një tjetër pamfleti të famshëm, “Kthimi në rregull”, i përbërë gjithashtu nga pasazhe të ndryshme, mbrojtës i nevojës për t’u kthyer te klasikët, për të nderuar engjëllin brenda nesh, të cilin vazhdimisht e fyejmë, ndërkohë që duhet të kujdesemi.
Kokto kalon përmes pasqyrave për të arritur në botë të tjera, si “Orfeu”, protagonisti i dramës së vitit 1927, ku miti zbret në një dhomë ndenjeje bashkëkohore të dominuar nga një kalë dhe spiritualizëm, i shpenguar nga Engjëlli Heuertebise, i cili godet dhe thyhet, një figurë kufitare, me sa duket një punëtor riparimi xhami, mishërimi i ëmbëlsisë së të tmerrshmit, një banor i tokës së askujt midis parajsës dhe ferrit. Si t’i thuash këtij krijuesi, të cilit i afrohet çdo përkufizim, ai i regjisorit, autorit, piktori, interpretuesi, skenaristi etj., duke e njohur veten vetëm në atë sinonim të fjalës krijues që është poet?
Me një libër si vepra e tij e përbërë nga pjesë, pika qendrore dhe digresione, një enciklopedi e vogël Kokto, e cila bëhet një udhëtim fragmentar në të njëzetin shekull “modern”, që tashmë duket se të çon drejt brigjeve të përbëra të postmodernitetit. Kokto është si portreti i Dorian Greit i Oskar Ujalld, një nga pasionet e tij të mëdha: një figurë që duket se nuk ndryshon kurrë, gjithmonë në modë, përjetësisht i ri dhe brilant, personaliteti i të cilit përshkohet nga rryma nënujore që e ndryshojnë atë vit pas viti, ditë pas dite, e shkatërrojnë, e lartësojnë, e rraskapitin.
Kokto është shekulli i njëzetë i provokimeve, eksperimenteve, britmave për rregull; i kinemasë, sportit, modës, i shoqërisë së lartë, i këngës. Është shekulli i njëzetë skeptik, materialist, ikonothyes dhe i besimit. Është i rizbulimit të trupit në një kërcim që thyen kallëpin, me muzikën e bërë për t’u kërcyer, pikturuar, shndërruar në maskime qesharake dhe groteske, jashtë temës dhe simbolit, kuptimit, në historitë e bareve xhaz…
Kokto është edhe pësimi i shumë tradhtive, para së gjithash ajo e vdekjes që prish gëzimin e të jetuarit, lehtësinë. Më pas, miqtë e tij që shkuan pranë nazistëve dhe ai vetë i afërt me bashkëpunëtorët, ose të paktën nuk u rreshtua, “i pa rreshtuar dhe, për rrjedhojë, thjesht poet”, por për rrjedhojë ai vetë “i paaftë për të kuptuar pasojat politike të veprimeve të tij” ose “thjesht i angazhuar për të mos u larguar nga vendi i ngjarjes”.
A është ai një njeri i vetmuar, i rrethuar nga miq dhe armiq, që kënaqet gjithmonë të jetë në qendër të vëmendjes, ai që vorbullon në një botë komplekse, ku mijëra maskat e tij mjegullohen dhe zbehen, sepse gjithçka, gradualisht, gjithnjë e më shumë, bëhet shfaqje?